ثقلین (قرآن کریم و عترت پیامبر اکرم)

سوگندهای خداوند در قرآن[ویرایش]

خدای متعال در آیات متعددی به مواردی قسم یاد کرده که نشانگر ارتباط ویژه بین یادکننده ی قسم و آنچه که بدان قسم یاد شده، وجود دارد و هر چه شأن و مقام یادکننده ی قسم بالاتر باشد، حکایت از اهمیت بالای آن موضوع دارد که به مواردی از آنها به اختصار یادآور می شویم:

قسم به نام پاکش[ویرایش]

این که خداوند به نام پاک خودش سوگند یاد کرده، خود بر چند دسته است:

الف. سوگند برای ارسال رسل: «تَاللّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِّن قَبْلِکَ فَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِیُّهُمُ الْیَوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ‌»؛^[۴] به خدا سوگند، به سوى امت هاى پیش از تو پیامبرانى فرستادیم اما شیطان اعمالشان را در نظرشان آراست و امروز او ولىّ و سرپرستشان است و مجازات دردناکى براى آنهاست!

در این آیه، به ذات اقدس الهی که مستجمع جمیع صفات جمالیه و کمالیه است، قسم یاد نموده و هدف از این سوگند، فرستادن رسولان الهی جهت اتمام حجت است که بدون آن هیچ امتی عذاب نخواهد شد.^[۵]

ب. سوگند برای وعدهی روزی: «وَ فىِ السَّمَاءِ رِزْقُکمُ‌ْ وَ مَاتُوعَدُونَ فَوَرَبّ‌ِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِّثْلَ مَا أَنَّکُمْ تَنطِقُون‌»؛^[۶] و روزى شما در آسمان است و آنچه به شما وعده داده مى‌شود! سوگند به پروردگار آسمان و زمین که این مطلب حق است، همان گونه که شما سخن مى‌گویید!

خدای متعال در این آیه به پروردگار آسمان و زمین سوگند یاد کرده تا تأکیدی بر وعدهی روزی انسان ها و وعده ی بهشت باشد و مراد از رزق و روزی آسمانی، باران، خورشید، ماه، ستارگان و تمامی موجوداتی است که بقای آدمی بدان وابسته است.^[۷]

قسم به جان پیامبر[ویرایش]

«لَعَمْرُکَ إِنَّهُمْ لَفِی سَکْرَتِهِمْ یَعْمَهُونَ»؛^[۸] به جان تو سوگند، این ها در مستى خود سرگردانند (و عقل و شعور خود را از دست داده‌اند.

خطاب آیه به رسول گرامی اسلام است و خداوند به جز او به جان کسی سوگند یاد ننموده که این فعل جهت بزرگداشت آن جناب می باشد.^[۹]

اهمیت و دلیل سوگند با این عظمت، به خاطر مست بودن قومی است که سرگردان غفلت ها و شهوات هستند، ناگهان عذاب الهی آنها را فراگرفته و به هلاکت می رساند.^[۱۰]

قسم به قرآن[ویرایش]

خدای متعال در آیات متعدد به خود قرآن با صفات مختلف سوگند یاد کرده، از جمله: قرآن مجید،^[۱۱] صاحب ذکر،^[۱۲] مبین^[۱۳] و حکیم که به بیان یکی از آنها به اختصار می پردازیم.

«وَالْقُرْآنِ الْحَکِیمِ × إِنَّکَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ»؛^[۱۴] سوگند به قرآن حکیم که تو قطعاً از رسولان (خداوند) هستى.

حکمت، صفتی است که در مورد شخص عاقل و زنده بکار می رود و توصیف کردن قرآن به این صفت بیانگر این مطلب است که خداوند قرآن را موجودی زنده و عاقل بیان نموده؛ موجودی که می تواند درهای حکمت را به روی انسان ها باز کند و آنها را به راه راست هدایت نماید.^[۱۵] یادکرد سوگند الهی به قرآن حکیم در حقیقت برای اثبات نبوت پیامبر اسلام و استدلال به رسالت ایشان با قرآن است؛ چرا که قرآن، معجزه ی ابدی و جاودانه ی پیامبر اسلام است که هیچ کس توانایی آوردن همانند قرآن را ندارد.^[۱۶]

قسم به فرشتگان[ویرایش]

در سوره های متعدد قرآن کریم با صفات مختلفی به ملائکه قسم یاد شده که از طرفی مأموریت فرشتگان را در عالم هستی خبر می دهد، مانند آیات ذیل:

«وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا»؛^[۱۷] سوگند به فرشتگانى که (جان مجرمان را به شدت از بدن هایشان) برمى‌کشند و فرشتگانى که (روح مؤمنان) را با مدارا و نشاط جدا مى‌سازند و سوگند به فرشتگانى که (در اجراى فرمان الهى) با سرعت حرکت مى‌کنند و سپس بر یکدیگر سبقت مى‌گیرند و آنها که امور را تدبیر مى‌کنند!

در این آیات، به ملائک های سوگند یاد شده که مطیع امر الهی بوده و تدبیر عالم در دست آنهاست و آنان با اذن خدا به مسئولیت خویش پرداخته و تدبیرات خداوند را تحقق می بخشند.^[۱۸]

قسم به انسان[ویرایش]

سوگند به جان آدمی،^[۱۹] پدر و فرزندش^[۲۰] (ابراهیم خلیل و فرزندش اسماعیل)، وجدان آدمی و... در آیات متعدد بیان شده که نمونه ای را به اختصار تبیین میکنیم: «لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ × وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ»؛^[۲۱] سوگند به روز قیامت و سوگند به (نفس لوّامه و) وجدان بیدار و ملامتگر (که رستاخیز حق است).

این که به قیامت و نفس سرزنش کننده با هم قسم یاد شده، نمی تواند بی ارتباط باشد؛ چون با بلاغت و اعجاز قرآنی تناسب ندارد؛ اما ارتباطی که بین این دو وجود دارد، اینست که مراد از "قیامت"، قیامت کبری و رستاخیز الهی است و "نفس لوّامه" قیامت صغری و دادگاه وجدان بشری است و قسم به این دو در حقیقت برای برانگیختن و رسیدن بسزای اعمال انسانهاست.

در این آیه خداوند به وجدان آدمی قسم یاد نموده که قیامت حق است و به دلیل عظمت و ارزش والایش که انسان را از غفلت بیدار کرده و از گناهان بازداشته و نجات می دهد. خداوند در وجود انسان ها محکم های به نام وجدان نهاده که خود دلیل روشنی برای وجود معاد است و شباهت عجیبی به معاد و دادگاه الهی دارد:

• یک. در هر دو دادگاه قاضی، شاهد و مجری حکم یکی بیش نیست.
• دو. در هر دو رشوه و تبعیض راهی ندارد.
• سه. قطورترین پرونده ها در کوتاهترین زمان و بدون تجدید نظر رسیدگی می شود.
• چهار. روح انسانی اول از درون سوخته، بعد به بیرون دل و جان سرایت می کند.^[۲۲]

قسم به اسبان دوندهی مجاهدان[ویرایش]

«وَالْعَادِیَاتِ ضَبْحًا × فَالْمُورِیَاتِ قَدْحًا × فَالْمُغِیرَاتِ صُبْحًا»؛^[۲۳] سوگند به اسبان دونده (مجاهدان) در حالى که نفس‌زنان به پیش مى‌رفتند و سوگند به افروزندگان جرقه ی آتش (در برخورد سُمهایشان با سنگهاى بیابان) و سوگند به هجوم آوران سپیده دم‌.

خداوند با این سوگندها می خواهد ما را به اهمیت جهاد و جایگاه رفیع آن در اسلام و ارزش فوق العاده اش آگاه سازد تا مسلمانان ذلت و خواری را از خود دور ساخته و عزت و عظمت خویش را به رخ جهانیان بکشند.^[۲۴]

قسم به زمان[ویرایش]

الف. زمانهای دنیوی؛ مانند: سوگند به شب،^[۲۵] روز‌،^[۲۶] سپیده دم،^[۲۷] صبح^[۲۸] عصر و... که کراراً در قرآن یاد شده و ما در این نوشتار، جهت اختصار به تشریح یکی از آنها میپردازیم:

«وَالْعَصْرِ × إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ»؛^[۲۹] به عصر سوگند که انسانها همه در زیانند.

در تفسیر کلمه ی "عصر" آمده که منظور از عصر، وقت عصر، سراسر زمان، تاریخ بشریت، عصر ظهور پیامبر اسلام یا عصر ظهور و قیام حضرت مهدى عجل الله تعالی فرجه است که هر کدام داراى ویژگى و عظمت خاصى در تاریخ بشر بوده است.^[۳۰]

اما صحیحترین نظر بر اساس سیاق و بیان سورهی عصر، باید عصر قیام امام زمان علیه السلام باشد که زمان جدایی حق از باطل است؛ و ظاهر آیه ی شریفه که پیرامون عصری است که خسارت و ضرر تمامی انسان های منقطع از خدا را آشکار ساخته، با این منطبق است؛ زیرا در دوران های گذشته نزول عذاب منطق های بوده و شامل تمامی انسانها نمی شده و عذاب فراگیری که تمام بشریت را فراگرفته و حق را از باطل کاملاً جدا کند، در همان عصر حضرت مهدی علیه السلام است.^[۳۱]

ب. زمان های اخروی؛ مربوط به قیامت و آخرت است که یکی از زمان ها و دوران های مهم بشریت بوده و خدای متعال به آن روز و وقایع آن قسم یاد کرده، از جمله: قسم به روز موعود،^[۳۲] معاد جسمانی،^[۳۳] سوال از اعمال انسانها،^[۳۴] بازخواست از بت پرستان^[۳۵] و خود روز قیامت، مثل آیه ی ذیل که به آن اشاره شد:

«لَا أُقْسِمُ بِیَوْمِ الْقِیَامَةِ»؛^[۳۶] سوگند به روز قیامت‌.

قسم به مکان[ویرایش]

خداوند در قرآن مکان هایی را مقدس شمرده و در مواردی به برخی از آنها قسم یاد کرده که برخی زمینی هستند و برخی آسمانی.

الف. مکان های زمینی؛ از جمله: کوه طور،^[۳۷] دریای مملو،^[۳۸] مشارق و مغارب،^[۳۹] بیت معمور،^[۴۰] شهر مکه،^[۴۱] و غیره.

قسم به شهر "مکه" در حقیقت قسم به اقامتگاه پیامبر اسلام است: «لَا أُقْسِمُ بِهَذَا الْبَلَدِ × وَأَنتَ حِلٌّ بِهَذَا الْبَلَدِ»؛^[۴۲] قسم به این شهر مقدس (مکه) شهرى که تو در آن ساکنى.

این تعبیر بیانگر آن است که شهر "مکه" به خاطر ولادت و اقامت آن حضرت در آن شهر شرافت پیدا نموده و مقدس شده است.^[۴۳]

ب. مکان های آسمانی؛ یکی از نشانه های عظمت خدای سبحان در عالم هستی، آفرینش آسمان و کرات آسمانی است که خداوند متعال به برخی از این نشانه ها قسم یاد نموده؛ مانند: خورشید،^[۴۴] ماه،^[۴۵] ستاره،^[۴۶] زمین،^[۴۷] آسمان^[۴۸] و... تا با قسم یادکردن بر این ها بندگانش را به تفکر و اندیشه درباره ی عالم خلقت وادار نماید.

«وَالسَّمَاء ذَاتِ الْبُرُوجِ»؛^[۴۹] سوگند به آسمان که داراى برج هاى بسیار است.

مراد از بروج، ستارگان فروزان یا برج های تقویمی است. از آنجا که زندگی انسان ها با تقویم ها رابطه ی تنگاتنگی دارد و عالم هستی بر اساس نظم آفریده شده، بدین جهت خداوند به برج های آسمانی قسم یاد نموده است.^[۵۰]

قسم به میوه ها[ویرایش]

«وَالتِّینِ وَالزَّیْتُونِ»؛^[۵۱] قسم به انجیر و زیتون (یا: قسم به سرزمین شام و بیت المقدس).

انجیر و زیتون دو میوه معروفی هستند که دارای خواص بسیاری بوده و خدای متعال بدانها سوگند یاد نموده است.^[۵۲]

منبع: wiki.ahlolbait.com